Apulia  – 10 najsłynniejszych miejsc, które musisz zobaczyć (cz. 1)

Apulia to świat magiczny, czasem wyglądający jak z obrazu, do namalowania którego potrzeba kilku barw: rudo-brązowej by oddać spaloną słońcem ziemię, niebieską by ukazać piękno morza, zieloną dla gajów oliwnych i białą dla przepięknych, niezwykle urokliwych miasteczek. Tu historia przeplata się z przyrodą, a obyczaje, dialekty i smaki tworzą przepiękną, wielobarwną mozaikę. Poza bardziej popularnymi miejscowościami i kurortami życie płynie tu bardzo spokojnie, w sposób najbardziej typowy dla południa, czyli „lente”. Atrakcji jest tak dużo, że tekst podzieliliśmy na dwa odcinki. Pierwszy z nich będzie o najsłynniejszych i najbardziej spektakularnych miejscach, natomiast drugi o tym, co warto zobaczyć mając więcej czasu lub będąc w Apulii z kolejną wizytą.

Gdzie leży Apulia?

Apulia leży na południowo-wschodnim skraju Półwyspu Apenińskiego i obejmuje jego „ostrogę” i „obcas”, zajmując powierzchnię blisko 20 tys. km². Jej linia brzegowa wynosi aż 865 km i jest najdłuższa spośród wszystkich włoskich regionów (oprócz wysp).

Na wschodzie Apulię oblewają wody Morza Adriatyckiego, na południowym-wschodzie Morza Jońskiego, zaś na południu Zatoki Taranto i Cieśniny Otranto – jest to cieśnina łącząca morze Adriatyckie z Jońskim i oddzielająca Półwysep Apeniński od Bałkańskiego (a ściśle Włochy od Albanii). Apulia graniczy z regionami Molise na północy, Kampania na zachodzie i Bazylikata (Basilicata) na południowym zachodzie.

Valle d’Itria, Gargano i Salento

Apulię można podzielić na trzy części. Dolina położona między Bari, Brindisi i Tarentem nazywana jest Valle d’Itria. To na jej terenie leżą słynne miasta Alberobello, Locorotondo, Martina Franca i Ostuni, wypełnione lśniąco białą zabudową. Tutaj też znajdziemy dwa najpiękniejsze nadmorskie kurorty czyli Polignano a Mare i Monopoli.

„Ostrogę” włoskiego buta stanowi malowniczy Półwysep Gargano, który ciągnie się z zachodu na wschód na długości 70 km. W przeciwieństwie do reszty Apulii teren jest tu bardzo mocno zalesiony, a także górzysto-wyżynny. Na samym jego końcu trafimy do jakby schowanego przed światem miasteczka Vieste. Mimo takiego położenia, wyglądającego wręcz na próbę uniknięcia najazdu turystów, z każdym rokiem jest ich tu w sezonie coraz więcej.

Półwysep Salentyński, mówiąc w skrócie Salento, to natomiast południowo-wschodnie odgałęzienie Półwyspu Apenińskiego, pomiędzy Morzem Adriatyckim na wschodzie a Morzem Jońskim na zachodzie. Umowną stolicą tego mikroregionu jest wspaniałe miasto Lecce, perła włoskiego baroku. Co ciekawe, Salento z punktu widzenia języka, architektury, folkloru i gastronomii mocno odróżnia się od reszty Apulii i bardzo chętnie tę swoją odrębność demonstruje. Właściwie można tu odnieść wrażenie, że wjechało się do całkiem innego regionu.

Dwa słowa o ludności i jej zajęciach

Apulia jest zamieszkana przez 4 mln ludzi, a stolicą regionu jest Bari. Inne większe miasta to Tarent, Brindisi, Lecce i Foggia, choć poza Lecce to – mówiąc delikatnie – nie one stanowią o atrakcyjności turystycznej regionu .

Dość poważnym problemem tych stron, podobnie jak całego południa Włoch, jest wyludnienie i kryzys demograficzny. Od wielu dekad ludzie stopniowo uciekają na północ kraju poszukując tam lepszego i bardziej dostatniego życia. Sytuacja jest tak zła, że rząd wprowadza coraz to nowe projekty mające zachęcać Włochów do osiedlania się poniżej Rzymu.

Jednym z najważniejszych źródeł utrzymania miejscowej ludności jest rolnictwo, które kwitnie dzięki znakomitym warunkom klimatycznym i dobrym glebom (bogate w żelazo, stąd ich charakterystyczny rudy kolor). Uprawia się tu pszenicę, pomidory, winorośl, drzewa oliwne. Dostrzeżemy to na każdym kroku naszej podróży ponieważ każda wolna przestrzeń wykorzystana jest jako winnica, pole, gaj oliwny lub pastwisko.

Naszą uwagę zwróciły przede wszystkim gaje oliwne, w których wielowiekowe drzewa mają potężne, poskręcane pnie – w takim rozmiarze są naprawdę bardzo rzadko spotykane. Ich nazwa „olivi monumentali” nie jest ani trochę przesadzona.

Nasze TOP 10 w regionie Apulia

1. Bari – Apulia wielkomiejska

Bari, stolica Apulii, jest miastem wyjątkowym. Starówkę wypełnia plątanina wąskich wąskich, chaotycznie biegnących uliczek i przejść. Często przebiegają one pod przerzuconymi nad nimi fragmentami budynków, w których toczy się autentyczne południowowłoskie życie. Takie, które wciąż jeszcze nie jest niepodporządkowane wymogom masowej turystyki.

Spotkać tu więc można mieszkańców żyjących w swoich trochę odrapanych domach od pokoleń, gospodynie ręcznie robiące tradycyjny makaron orecchiette, otwarte na oścież drzwi mieszkań na parterze, gdzie można podejrzeć trochę zwyczajnej codzienności, sznury z suszącym się praniem rozwieszone wzdłuż budynków lub pomiędzy nimi, małe kapliczki-ołtarzyki na ścianach domów, niewielkie stragany z owocami i warzywami.

W Bari koniecznie trzeba zwiedzić romańską katedrę św. Sabina oraz bazylikę św. Mikołaja, w której spoczywają św. Mikołaj i królowa Bona. Nie brakuje tu także mniej spektakularnych, ale równie wartościowych świątyń i klasztorów.

Ze świeckich zabytków największe wrażenie robi zamek normańsko-szwabski, w którym w dzieciństwie a później w ostatnim roku życia mieszkała Bona Sforza. Na południe od starego miasta rozciąga się wytyczona na początku XIX wieku nowa część Bari z regularną siecią prostopadłych i równoległych ulic, tworzących niemal identyczne prostokątne bloki zabudowy. Jest to całkowite przeciwieństwo chaotycznie zabudowanej starówki.

2. Castel del Monte – zamek, jakiego świat nie widział.

Zobaczyliśmy go już z daleka. Wyłonił się za którymś zakrętem. Wspaniały, niepowtarzalny i zachwycający. Castel del Monte, zajmujący szczyt łagodnego zalesionego wzniesienia, widoczny jest już z odległości kilku kilometrów. Jego jasna, nietuzinkowa bryła mocno odcina się od otaczającej zieleni i zazwyczaj błękitnego nieba, a jej pionowe elementy tworzą bardzo kontrastowy światłocień, co jeszcze podkreśla wyjątkowość tej budowli.

Jej zleceniodawcą był jeden z największych erudytów wśród średniowiecznych władców, ówczesny „człowiek renesansu”, czyli Fryderyk II Hohenstauf. Na  bazową figurę geometryczną wykorzystaną do jej budowy wybrano ośmiokąt. Nie było w tym przypadku bowiem zarezerwowany był on dla monarchów roszczących sobie prawo do restauracji cesarstwa zachodniorzymskiego: Justynian II zrobił to budując kościół św. Witalisa w Rawennie a Karol Wielki stawiając Kaplicę Pałacową w Akwizgranie.

To wspaniałe dzieło architektury, nierzadko uważane za jedną z najdoskonalszych budowli średniowiecza, stanowi wielką inspirację dla współczesnych twórców. Fascynowało wielu natomiast najbardziej oczywiste odwołanie do tej bryły pojawia się w słynnej powieści „Imię Róży” Umberto Eco, gdzie biblioteka klasztorna, wokół której utkana jest narracja, po części jest kopią tego obiektu.

Nasz tekst o Castel del Monte:

3. Trani – wrażenie lekkości

Na północ od Bari ciągnie się szereg mniejszych i większych miasteczek słynących ze wspaniałych romańskich katedr, inspirowanych pierwowzorem z Bari. To prawdziwa gratka dla miłośników zabytków! Szczęśliwie dla nas póki co są jeszcze omijane przez tłumy.

Spośród nich najpiękniejsza świątynia – nosząca rzadko spotykane wezwanie Mikołaja Peregryna – stoi w Trani, spokojnym mieście oddalonym o 55 km od Bari. Obiekt twórczo rozwija barijskie rozwiązania. Do fasady wysmukłego korpusu na planie litry T po prawej stronie przylega wysoka kwadratowa dzwonnica, którą wybudowano ponad szeroką ostrołukową arkadą, co dodaje jej niezwykłej lekkości. Kunszt ówczesnych budowniczych stawiających tak ciężką budowlę nad niemal pustą przestrzenią wydaje się wręcz niewiarygodny.

Idąc na wprost katedry wzdłuż wybrzeża doskonale widać niską i rozległą bryłę zamku szwabskiego leżącego nad samym morzem. Jest to jeden z piękniej zachowanych warowni w Apulii, otoczony dziś suchą fosą. Został zbudowany w 1233 roku, a więc w czasach Fryderyka II Hohenstaufa, przede wszystkim dla jego syna i synowej.

4. Polignano a Mare – wyjątkowe położenie

Apulia na południowy wschód od Bari słynie z malowniczych plaż zwanych tutaj „cala”. Często są one ukryte w wąskich zatoczkach między skalnymi klifami. Najpopularniejsza z nich znajduje się w przepięknym Polignano a Mare (35 km od stolicy regionu), która jest niesamowicie ulokowana pomiędzy wysokimi ścianami naturalnych formacji skalnych.

Ponadto Polignano przyciąga zabytkową „białą” starówką usadowioną po prawej stronie. Ponieważ miejscowość słynie z niepowtarzalnego uroku i wyjątkowego klimatu, od lat jest celem wizyty tysięcy turystów. Przygotujmy się więc na to, że w sezonie może tu być naprawdę bardzo tłoczno. Tym bardziej, że dotarcie tu nawet dla niezmotoryzowanych nie stanowi problemu ponieważ z Bari regularnie kursują pociągi, a podróż trwa nieco ponad 20 min.

Tutejsza niewielka starówka zajmuje stromy cypel wychodzący w morze i sprawia wrażenie jakby wyrastała wprost ze skał. Jest tu więc dość ciasno a zabudowa jest gęsta i – jak przystało na obszar określany mianem „biała Apulia” – pomalowana na biało. Przypomina nieco klimatyczne miasteczka Cinque Terre z tym, że tutaj budynki nie są kolorowe tak jak w Ligurii. Uliczki są oczywiście pełne niesamowitego uroku i warto zarezerwować sobie czas na spokojne pozaglądanie w każdy kąt.

Nasz tekst o Polignano a Mare:

5. Monopoli – cudowny klimat

Położone nieco dalej na południowy-wschód nadmorskie miasto Monopoli posiada jedną z najpiękniejszych starówek w tej części Apulii. Częściowo leży na ona półwyspie, a od północy głęboko wcina się w nią przystań rybacka, u stóp murów miejskich. W sezonie jest dość mocno zatłoczone (ale chyba mniej niż Polignano), tuż po sezonie panuje przyjemny spokój.

Można posnuć się ciasno zabudowanymi uliczkami i odwiedzić kilka ciekawych świątyń. Znakiem rozpoznawczym Monopoli jest także stary port wypełniony białymi i niebieskimi łódkami. Tu też stoi zamek Karola V, który jest najbardziej okazałą częścią dawnych fortyfikacji miejskich.

Nasz tekst o Monopoli:

6. Alberobello – Apulia i jej słodkie oblicze

Chyba najsłynniejszą miejscowością, jaką ma w ofercie Apulia jest Alberobello. Pochodzące stąd kadry z morzem domków „trulli” są wręcz ikoną i znajdują się niemal na każdym folderze reklamowym czy wzmiance o południowych Włoszech. Choć w promieniu kilkunastu kilometrów znaleźć można pojedyncze przykłady tej zabudowy stojące na obrzeżach miast lub w gajach oliwnych, to tylko tutaj jest ich aż tyle, że tworzą całe kwartały zwartej zabudowy.

Zostało to docenione przez UNESCO i w 1996 r. Alberobello wpisano na Listę Światowego Dziedzictwa. Wszystko to sprawia, że miasteczko jest ofiarą masowego ruchu turystycznego i w sezonie letnim jest dosłownie zalane przez rzesze zwiedzających. Niektórym może to skutecznie odebrać przyjemność z pobytu tutaj. Niektóre z domków nadal są zamieszkane, jednak przede wszystkim służą dziś celom komercyjnym – mieszczą się w nich knajpki, sklepiki z lokalnymi pamiątkami, czasem klimatyczne hotele.

Zamierzając zwiedzić tę część Alberobello najlepiej zarezerwować sobie dłuższą chwilę i bez żadnego planu zanurzyć się w ten niezwykły, absolutnie unikatowy mikroświat. Główną osią całej dzielnicy jest najbardziej zatłoczona i wypełniona sklepami z pamiątkami Via Monte Pertica, na końcu której, obok parku miejskiego wznosi się kościół św. Antoniego z Padwy.

Choć jest współczesnym obiektem (powstał w latach 1926-27) to w swej architekturze powiela cechy sąsiednich domków, i tak np. również posiada najbardziej charakterystyczny element jakim jest stożkowaty dach – w tym wypadku jest to kopuła o wysokości aż 21 m; stożkiem nakryta jest też przylegająca do fasady dzwonnica.

„Trullo” – największa osobliwość Apulii

Trudno obok nich przejść obojętnie, trudno się nie uśmiechnąć na ich widok. Słodkie domki „trullo” niczym wyjęte z jakiejś bajki o skrzatach są jedną z największych osobliwości Apulii. Stanowią specyficzny rodzaj miejscowej architektury.

Bazową konstrukcją jest forma zbliżona do kwadratu o niskich prostych ścianach, z pojedynczym małym prostokątnym oknem i wąskimi drzwiami prowadzącymi pod arkadą. Na tym posadowiony jest wysoki kamienny dach wykonany z odpowiednio obrobionych kamieni układanych w piramidę, na samym szczycie zwieńczony kamienną ozdobną formą.

Mogą występować pojedynczo lub w skupisku kilku sztuk tworzących jedno gospodarstwo. Niektóre są dziś w stanie ruiny, ale w większości są odnowione – służą jako miejsca hotelowe, sklepy, czasem kawiarnie albo restauracje. Widać też wyraźnie, że stanowią potężne źródło inspiracji dla współczesnych architektów, zwłaszcza tych projektujących domy jednorodzinne. Kamienne domy niegdyś były idealnym miejscem do przechowywania oliwek, oliwy oraz wina.

7. Locorotondo – owalne miasto na wzgórzu

Zaledwie 8 km na wschód od Alberobello leży urokliwe i znacznie mniej znane Locorotondo. To niewielka miejscowość otoczona gajami oliwnymi, winnicami i niewielkimi skupiskami domków trulli. Jego malutkie, ale bardzo klimatyczne stare miasto, położone jest na niewysokim wzniesieniu co z oddali wygląda wprost przepięknie.

Najbardziej malowniczo prezentuje się z dalszej perspektywy, od południa, gdzie widać wspaniały szereg białych domów wieńczących szczyt wzniesienia, spośród których wyłania się masywna bryła głównej świątyni z kopułą i dzwonnicą.

Starówka zajmuje owal o średnicy nieco przekraczającej 200 m i to od tego „okrągłego miejsca” (loco – miejsce, rotondo – okrągłe) pochodzi nazwa miasteczka. Ciasno jest ono zabudowane wysokimi kamienicami, pomalowanymi na biało i urozmaiconymi jasnożółtymi piaskowcowymi detalami.

Co jakiś czas trafiamy na ładną świątynię, a najważniejszą z nich jest wspomniany majestatyczny kościół św. Jerzego Męczennika z charakterystyczną kopułą, która wyraźnie dominuje w panoramie miasta i widoczna jest już z daleka.

Także i tutaj najlepiej porzucić wszelkie plany i po prostu posnuć się po wąziutkich uliczkach udekorowanych donicami z intensywnie kwitnącymi roślinami. Panuje tu naprawdę autentyczna, jeszcze nieskomercjalizowana atmosfera.

To dzięki niej, a także dzięki tej cudownej zabudowie i położeniu Locorotondo trafiło na listę najpiękniejszych małych miasteczek Włoch Borghi più belli d’Italia. Spędzaniu czasu w rytmie „slow” sprzyjają także liczne bardzo przyjemne, często rodzinne restauracje, znajdujące się w spokojnych malowniczych zaułkach i serwujące pyszne dania lokalnej kuchni.

8. Ostuni – biała perła

Ostuni to jeden z większych hitów turystycznych regionu Apulia. Nie bez przyczyny bywa nazywane Białym Miastem i zdaje się być przeniesione z jakiejś baśni. Leży na łagodnym wzniesieniu, olśniewa bielą murów obronnych i kamienic, kamiennymi kościołami, zielenią rozpostartych pod nimi gajów oliwnych i winnic a także błękitem nieba (słońce świeci tu aż 300 dni w roku!) i granatem Adriatyku majaczącego w oddali.

Niemal każdy dom w Ostuni pomalowany jest na biało, a lśniące czystością ściany stanowią niesamowite tło dla innych kolorów. Niemal wszędzie przed domami stoją donice z potężnymi sukulentami i innymi kwitnącymi roślinami. Uliczki, często dość strome, nierzadko przekształcają się w schody. Co chwila skręcają w jakieś jeszcze węższe przejście lub kończą się urokliwym zaułkiem. Spacer tu jest więc czystą przyjemnością.

Choć nie brak tu ciekawych zabytków sakralnych jedną z największych atrakcji są mury obronne zachowane z trzech stron (w większości są one nadbudowane przez późniejsze domy mieszkalne). U ich podnóża biegnie Viale Oronzo Quaranta, z której można podziwiać bramy miejskie i bastiony po jednej stronie, a piękny widok w kierunku morza po drugiej.

9. Vieste – wprost w morze

Jest to miejscowość zamykająca półwysep Gargano. Kolejne z miejsc, w którym warto zatopić się w labiryncie wąskich i krętych uliczek wypełnionych białą zabudową. Nieregularne stare miasto położone jest na wysokim klifie, który stopniowo obniża się w kierunku morza, aż przechodzi w wąski podłużny półwysep, stanowiący jedno z najczęściej fotografowanych miejsc na Gargano.

W zachodniej najwyższej części starówki znajdziemy nieregularny zamek szwabsko-aragoński, którego budowa ruszyła w XIII wieku, w czasach Fryderyka II Hohenstaufa. Nieco poniżej zamku, przy Via Vescovado, znajduje się katedra Wniebowzięcia NMP . Budowla powstała już w XI w. i utrzymana była w stylu typowego apulijskiego romanizmu, jednak w wyniku przebudów, zwłaszcza po trzęsieniu ziemi, została ubarokowiona w XVIII wieku.

10. Lecce – perła baroku

Lecce to nieformalna stolica półwyspu Salento i największe jego miasto z liczbą mieszkańców na poziomie ok. 100 tys. Ale nie to jest ważne. Ważne jest to, że Lecce to bez wątpienia jedno z najpiękniejszych miast całej Apulii i południowych Włoch w ogóle.

Dzięki swej wspaniałej architekturze bywa nazywane „Florencją południa”, „barokową Florencją” lub „perłą baroku”. Jest to zatem obowiązkowy punkt na trasie każdego turysty, tym bardziej, że zabytki tutejszego starego miasta powstałe na przestrzeni dwóch tysięcy lat oraz niepowtarzalny klimat i artystyczna atmosfera, sprawiają, że wszyscy przyjezdni opuszczają Lecce zachwyceni (a niektórzy nawet przygotują osobny wpis na jego temat).

Czego tu nie ma!!! Jest i fascynująca odkrywka archeologiczna odsłaniająca ok. 30% zachowanego w dobrym stanie amfiteatru rzymskiego (prawdopodobnie z przełomu I wieku p.n.e. i I wieku n.e.), jest i efektowny zamek gotycko-renesansowy, są wspaniałe świątynie i cudowne pałace mieszczańskie. Są wreszcie dziesiątki kawiarni i restauracji, które kuszą pyszną lokalną kuchnią, a także liczne autorskie sklepy i galerie, w których można zrobić nietuzinkowe zakupy.

Zapraszamy do pierwszego tekstu:

Apulia – nasz przewodnik

Czujecie się przekonani do wizyty w niesamowitym regionie jakim jest Apulia? To polecamy Wam nasz przewodnik Bari i Apulia wydany przez Wydawnictwo Bezdroża:

Więcej w dziale Nasze Książki.

Tekst: Beata Pomykalska

Fotografie: Paweł Pomykalski Apulia

Może Cię zainteresuje jeszcze: