Lombardia to niezwykły region! Bez wątpienia – obok Emilii-Romanii – nasz ulubiony we Włoszech. Jest tu wszystko czego nam trzeba: Mediolan, czyli tętniąca życiem metropolia, klimatyczne miasta jak Mantua czy Pawia, wspaniałe muzea o przeróżnej tematyce: sztuki (np. Brera), motoryzacji (Alfa Romeo, Mille Miglia), skrzypiec (Cremona) i wreszcie imponujące góry czy jeziora (Garda, Como, Iseo itd.). Nic, tylko bukować bilet i lecieć! A jak lecieć to tanimi liniami, które lądują w Bergamo, mieście oddalonym o około 40 km na północny wschód od Mediolanu. Wiele osób zupełnie je pomija i z lotniska pędzi dalej do celu, tymczasem warto tu zajrzeć choćby na pół dnia. Zachwyt gwarantowany. I to z wielu perspektyw!
Bergamo Alta i Bargamo Bassa
Bergamo to piękne, pełne zabytków i wyjątkowego uroku miasto w charakterystyczny sposób podzielone na dwie, wyraźnie odmienne części: Città Alta (Górne Miasto), czyli otoczone murami historyczne centrum na wzgórzu, oraz Città Bassa (Dolne Miasto), czyli dawna osada ulokowana poniżej, która na przełomie XIX i XX wieku dynamicznie się się rozwinęła i przekształciła w nowoczesny ośrodek miejski.
Do górnej części dostaniemy się pieszo Via Vittorio Emmanuele II lub kolejką (funicolari), której dolna stacja znajduje się właśnie przy tej ulicy. Ze względu na rosnące ograniczenia w ruchu kołowym, a także ciasnotę i niewielką liczbę miejsc parkingowych raczej odradzamy wjazd na górę samochodem. Raz spróbowaliśmy, po licznych przebojach jakoś zaparkowaliśmy, ale dziś już wiemy, że auto najlepiej zostawić na dole, na jednym z kilku parkingów (dojazd do nich jest dobrze oznaczony, a koszt w granicach 1-1,50 EUR za godzinę, w dolnej stacji kolejki działa kasa biletowa, w której można kupić bilet na górę, a także samoobsługowy automat; odjazdy są co kilka minut).
Mury obronne
Tym, co zachwyca na pierwszy rzut oka są imponujące mury obronne, które okalają całe miasto. Zostały wzniesione w latach 1561–88 przez Republikę Wenecką, która w ten – jakby nie patrzeć bardzo kosztowny – sposób zabezpieczyła swój najdalej na zachód wysunięty punkt i biegnące tędy ważne szlaki handlowe. Ponadto Bergamo było miejscem, o które „Serenissima” toczyła zaciekłe spory ze swoim tradycyjnym wrogiem, czyli Mediolanem.
Budowa silnych murów obronnych uczyniła z miasta niemal twierdzę, a ich struktura raczej nie zmieniła się do dziś i odzwierciedla pierwotny system – ciągną się przez ponad 6 km, a w skład obwarowań wchodzi m.in. 14 bastionów i 4 bramy (św. Augustyna, Jakuba, Aleksandra oraz Wawrzyńca – obecnie Giuseppe Garibaldiego).
Dawne umocnienie obronne dziś może dostarczyć ogromnej przyjemności, mury są bowiem otwarte dla spacerowiczów, którzy mogą napawać się pięknymi widokami.
Funicolare – czyli podróż na górę
Główną bramą wjazdową do Górnego Miasta jest Porta Sant’Agostino, zaś Porta San Giacomo przeznaczona jest tylko dla ruchu pieszego. Na prawo od bramy znajduje się dawny XIII-wieczny kościół Sant’Agostino z freskami z XIV i XV wieku. Na jego wysokości zaczyna się Via Porta Dipinta, która prowadzi do Piazza Mercato delle Scarpe, gdzie w XIV-wiecznym budynku znajduje się górna stacja kolejki łącząca Dolne i Górne Miasto. W środku działa całkiem przyjemna cukiernia, w której dodatkiem do kawy i ciastka będzie świetny widok na dół.
Via Gombito i wieża Gombito
Po wyjściu ze stacji kolejki skierujmy się na Via Gombito, główny deptak miasta. Pełno to kawiarni, restauracji i barów, w których można spróbować lokalnych dań. Tutaj też na pewno warto zwrócić uwagę na bajkowe wręcz sklepy, zwłaszcza spożywcze z lokalnymi specjałami, których witryny są tak udekorowane, że aż trudno się powstrzymać przed zakupami. Duże pokłady silnej woli są wręcz na wagę złota. Największą atrakcją ulicy jest jednak wieża Gombito, na którą można wejść, by z dachu podziwiać niesamowitą panoramę miasta (start z punktu informacji turystycznej na parterze, z przewodnikiem co pół godziny w grupach do 10 osób).
Piazza Vecchia
Dalej Via Gombito prowadzi do centrum miasta, składającego się z dwóch połączonych placów: Piazza Vecchia i Piazza del Duomo (pl. Stary i Katedralny). Przy północnej pierzei pierwszego z nich wznosi się Palazzo Nuovo mieszczący Bibliotekę Angelo Mai, która jest jedną na najważniejszych placówek we Włoszech. Jej nazwa pochodzi od nazwiska włoskiego kardynała, teologa i filologa żyjącego na przełomie XVIII i XIX wieku. Jej budowa rozpoczęła się w 1604 roku i w zasadzie trwała do roku 1958, w którym nad zwieńczeniami okien na pierwszym piętrze fasady ustawiono zespół 6 rzeźb. Elewacja z białego marmuru została wykonana około 1900 roku przez Ernesta Pirovana w stylu neoklasycystycznym.
Po przeciwnej stronie placu wznosi się Palazzo della Ragione, który w średniowieczu, w czasach istnienia komuny miejskiej, był siedzibą jej administracji, a dziś mieści przestrzeń wystawienniczą Akademii Carrara (siedziba główna tej znakomitej galerii znajduje się jednak w Dolnym Mieście, przy Piazza Giacomo Carrara). Budynek został wzniesiony w XII wieku, a później przebudowany po pożarze w połowie XVI wieku. Na fasadzie można dostrzec lwa weneckiego, co potwierdza kilkuwiekową przynależność Bergamo do Republiki św. Marka.
Piazza del Duomo
Po przejściu pod arkadami, wejdziemy na Piazza del Duomo, który jest wspaniałym zakątkiem z sakralnymi zabytkami. Na wprost nas stoi bazylika pw. Matki Bożej, której budowa rozpoczęła się w 1137 roku na miejscu wcześniejszej świątyni z VII wieku. Około 1200 roku prace przerwano z powodów finansowych, a kolejny etap ruszył dopiero w 1340 roku i trwał aż do lat 20. XVI wieku. Miejscowa legenda mówi, że mieszkańcy Bergamo zaczęli wznosić ten kościół w podzięce dla Matki Boskiej za uchronienie ich miasta przed suszą i dżumą, które szalały po okolicy w 1133 roku.
Do wnętrza świątyni wiedzie tzw. Portal Czerwonych Lwów. Na prawo od niego znajduje się bodaj najsłynniejszy obiekt w Bergamo – wspaniała renesansowa kaplica Colleoni, skrywająca nagrobek Bartolomea Colleoniego, włoskiego kondotiera pochodzącego ze znaczącej rodziny Colleoni. Jest to arcydzieło architektury i sztuki dekoracyjnej, prawdziwy klejnot zaprojektowany przez Giovanniego Amadeo, które zachwyca przede wszystkim bogatym i wyszukanym detalem. Najbardziej niezwykła jest dekoracja ściany, która mimo że jest gładka, to sprawia wrażenie, jakby była poukładana z trójwymiarowych kostek. Wejście do kaplicy jest otoczone ogrodzeniem z kutego żelaza. Wnętrze świątyni jest nie mniej efektowne i może zapierać dech w piersiach.
Po prawej stronie stoi niewielkie baptysterium – ośmioboczny budynek datowany na 1340 rok. Jest wzorowane na baptysterium we Florencji (oczywiście nie pod względem rozmiaru), choć wykorzystuje typowe dla gotyku lombardzkiego elementy dekoracyjne.
Po lewej zaś stronie, oparta o Palazzo della Ragione, wznosi się katedra Sant’Alessandro di Bergamo, poświęcona patronowi miasta. Jest to jednonawowa świątynia na planie krzyża łacińskiego z sześcioma kaplicami w nawie, posiada też kopułę osadzoną na cylindrycznym tamburze. Pod prezbiterium znajduje się krypta, w której chowano biskupów Bergamo. W świątyni można obejrzeć kilka dzieł malarstwa XVIII-wiecznego.
Piazza della Cittadella
Od Piazza Vecchia w kierunku północno-wschodnim odchodzi Via Bartolomeo Colleoni, którą także szczelnie wypełniają sklepy, kawiarnie, restauracje i cukiernie. I znów pokusa za pokusą! Ulica dochodzi do Piazza della Cittadella, przy którym w 1385 roku Barnaba Visconti zlecił zbudowanie swojej twierdzy – Cittadella Viscontea. Jego potomkowie urzędowali tutaj do 1428 roku, kiedy miasto zostało zajęte przez Wenecję. Dziś mieszczą się tu Muzeum Nauk Przyrodniczych oraz Muzeum Archeologiczne.
Wzgórze San Vigilio i widok, którego się nie zapomina
Z Piazza della Cittadella wyjdziemy na rozległy i ruchliwy Piazza Lorenzo Mascheroni – odchodzi z niego Viale delle Mura, a nieco dalej jest rondo. Jeśli zejdziemy z niego w lewo, to znajdziemy się przed bramą Sant’Alessandro. Przez tę bramę mieszkańcy miasta mogli uciec w góry w razie zdobycia Città Alta przez nieprzyjaciela. Dziś przechodzą przez nią turyści, którym marzy się zobaczenie najbardziej niezwykłej panoramy miasta. Tej, która trafia na wszystkie foldery reklamowe, widokówki itd. Zaraz za bramą znajduje się niewielki parking oraz wejście na dolną stację kolejki. Stąd można się dostać na wzgórze San Vigilio, z którego roztacza się napradę niezapomniany widok na miasto. Jeśli mamy w Bergamo tylko chwilę, to przede wszystkim warto udać się do tego punktu. Na górze działa kawiarnia i restauracja,w której można usiąść na obiad, kawę lub aperola i podziwiać to, co roztacza się przed nami. Na górze doskonale widać zróżnicowanie Lombardii – z jednej strony będziemy widzieć zabudowania miasta, z majaczącymi w tle wysokimi Alpami, a z drugiej łagodnie opadający teren pokryty winnicami, i w oddali widoczną płaską jak stół żyzną równinę.
Dolne Miasto
Mając jeszcze chwilę warto ją poświęcić ją na zaglądnięcie do Dolnego Miasta. Tutaj bowiem żyje współczesne Bergamo. Pod koniec XIX wieku poniżej starego miasta, a u wylotu dróg do innych miast Lombardii, powstało eleganckie osiedle okazałych rezydencji. Na początku XX wieku przedmieście zaczęło się bardzo intensywnie rozwijać, a władze miasta wyprowadziły się z ciasnej starówki i tutaj zbudowały szereg obiektów administracyjnych. Dziś rolę głównego placu pełni Porta Nuova, przejście otwierające drogę do nowoczesnego centrum Bergamo, którego budowa zakończyła się w 1927 r. Pomiędzy ulicami Tasso i XX Settembre znajduje się natomiast główne centrum handlowe miasta. Nie brak tu eleganckich sklepów, kawiarni, restauracji, galerii sztuki i muzeów.
W okolicy…
W okolicy jest mnóstwo pięknych miejsc. Wiadomo – Lombardia! 😉 Tutaj chcemy jednak podzielić się jednym z naszych mniej oczywistych odkryć, w którym da się zauważyć skrzywienie „okołoprzemysłowe”, na które od lat „cierpimy”. Chodzi o miejscowość Crespi d’Adda, leżącą ok. 22 km na zachód od Bergamo. Nie jest to jednak malutkie, urokliwe, typowo włoskie miasteczko, ale… przyfabryczne osiedle robotnicze!
Jest typowym przykładem budownictwa socjalnego realizowanego przez wielkich przemysłowców dla swoich pracowników w 2. poł. XIX wieku i na początku XX wieku. To po części realizujące utopijną ideę miasta-ogrodu osiedle powstało dla pracowników fabryki bawełny rodziny Crespi. Całe założenie zaprojektował inżynier Angelo Colla, a uzupełnił architekt Ernesto Pirovano. Najważniejszym punktem jest potężny gmach fabryki stylizowany na typową architekturę lombardzką. Dzielnica mieszkaniowa była wyposażona w zaplecze sanitarne, socjalne, przedszkole i szkołę, łaźnię, przychodnię, miejsce do wspólnego spędzania czasu. Wokół domów robotnicy mieli miejsce na niewielkie ogródki i warzywniaki. Zarówno osiedle, jak i fabryka były zelektryfikowane. Polityka socjalna rodziny odnosiła, zdaje się, duży sukces, bowiem w ich zakładzie nie odnotowywano poważniejszych strajków.
W 1929 roku na skutek wielkiego kryzysu, a także polityki fiskalnej władz faszystowskich firma podupadła, a następnie została znacjonalizowana i połączona z innymi zakładami włókienniczymi przejętymi w tej okolicy przez państwo. W tym czasie rodzina porzuciła swoją osadę. Fabryka pracowała do 2004 roku Osiedle do dziś zachowało swój oryginalny układ urbanistyczny; nigdy nie zburzono żadnego obiektu, a także nie dobudowano nic nowego, za wyjątkiem garaży. W 1995 r. osiedle zostało wpisane na listę UNESCO. Dziś skupia coraz większą uwagę turystów interesujących się zabytkami industrialnymi. Pomocna strona przy zwiedzaniu miasteczka tutaj.
Informacje praktyczne:
Na przedmieściach Bergamo znajduje się lotnisko Orio al Serio, obsługujące kilka milionów pasażerów rocznie, także z Polski – z wielu miast naszego kraju można tu dolecieć liniami WizzAir i Ryanair. Po wylądowaniu mamy kilka opcji: wynajęcie taksówki, wynajęcie samochodu w jednej z wypożyczalni, bezpośredni kurs do Mediolanu albo kurs do centrum Bergamo. W tym ostatnim wypadku bilet miejski kosztuje 2,40 EUR.
Jeśli zdecydujemy się jechać od razu do Mediolanu możemy wybrać albo autobus (dojeżdża pod główny dworzec kolejowy Milano Centrale, czas przejazdu około 60 minut, cena biletu około 5 EUR) albo pociąg (z lotniska dojeżdżamy autobusem do dworca kolejowego w Bergamo i tutaj łapiemy pociąg). Przy planowaniu podróży pomocna może być strona www.atb.bergamo.it, oraz VisitBergamo.
Mediolan i Lombardia – nasz przewodnik
Po więcej informacji zapraszamy do naszego przewodnika “Mediolan i Lombardia” wydanego nakładem wydawnictwa Bezdroża. Więcej w dziale Nasze Książki.
Tekst: Beata Pomykalska
Fotografie: Paweł Pomykalski
Może Cię zainteresuje jeszcze:
